OLEJ MCT C8 – naturalna energia z ketonów
Olej MCT – co to?
Olej MCT to roślinny supertłuszcz, który charakteryzuje się wyjątkową budową chemiczną. Jego cząsteczki są małe i zwinnie poruszają się w organizmie, omijając standardowe etapy trawienia. Trafiają prosto do wątroby, a tam zamieniane są w energię oraz ketony. Organizm czerpie z nich jak z węglowodanów, jednak bez podnoszenia poziomu glukozy i wyrzutu insuliny.
***
Kwasy o dłuższych łańcuchach (niemal wszystkie oleje, które spożywamy na co dzień) to tzw. LCT (long chain triglycerides). Mają zupełnie inny proces trawienia, a większość z nich trafia do tkanki tłuszczowej i jest magazynowa na później…
Dobre tłuszcze nasycone
Pewnie myślisz, że tłuszczów nasyconych należy się wystrzegać, bo podnoszą poziom złego cholesterolu i prowadzą do chorób serca. To jednak mylne przekonanie. Nie każdy tłuszcz nasycony jest zły, a odpowiednia podaż tłuszczów (także tych nasyconych) jest niezbędna organizmowi do codziennego funkcjonowania.
Za większego wroga organizmu uznaje się obecnie cukier.
Tłuszcze natomiast są źródłem energii, budują błony komórkowe, mają działanie termoizolacyjne i pomagają w dostarczaniu witamin.
Zwłaszcza tłuszcze z oleju MCT C8, które błyskawicznie się wchłaniają, są doskonałym nośnikiem minerałów i składników odżywczych i wsparciem diety osób narażonych na niedobory.
Tłuszcze nasycone różnią się długością łańcucha węglowego. Im krótszy łańcuch, tym krótszy proces jego metabolizowania.
MCT (z jęz. ang.: medium chain triglycerides), to średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Są zbudowane z glicerolu i trzech łańcuchów tłuszczowych, w których jest od 6 do 12 atomów węgla.
Większość tłuszczów, które spożywamy w ciągu dnia (np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej słonecznikowy i inne popularne w diecie tłuszcze) należy do grupy LCT, long chain triglycerides, czyli trójglicerydów o długim łańcuchu węglowym (więcej niż 12 atomów węgla).
Aby strawić te tłuszcze, organizm potrzebuje a) dużo energii, b) enzymów trawiennych, c) hormonów i innych substancji oraz d) czasu.
Jednak w naszym otoczeniu występują też tłuszcze, które zachowują się zupełnie inaczej. To właśnie jest olej MCT.
Olej MCT - z czego powstaje
Olej MCT wytwarzany jest w procesie zwanym FRAKCJONOWANIEM.
Proces ten polega na rozdzielaniu poszczególnych frakcji (kwasów tłuszczowych) poprzez kontrolowaną zmianę temperatury (podgrzanie i chłodzenie).
Na skutek chłodzenia, kwas laurynowy C:12 oraz kwasy tłuszczowe o dłuższych łańcuchach (LCT) przybierają formę stałą, dzięki czemu mogą zostać odizolowane. Dobrze to obrazuje porównanie: w temperaturze pokojowej olej kokosowy ma konsystencję stałą, gdyż w jego składzie przeważają kwasy tłuszczowe długołańcuchowe.
Oleje MCT są zawsze płynne.
W procesie frakcjonowania olejów wyodrębnione zostają poszczególne kwasy MCT: kwas kapronowy – C:6, kwas kaprylowy – C:8, kwas kaprynowy – C:10, kwas laurynowy – C:12.
Przy produktach premium zwykle odrzuca się kwasy tłuszczowe pow. 12 atomów węgla.
Co ważne: Olej MCT, który powstaje w procesie frakcjonowania ma niezmienioną strukturę chemiczną.
Ostatecznie, na jakość i właściwości pozyskanego produktu końcowego oleju MCT wpływa jego pochodzenie oraz skład, a także proporcje znajdujących się w nim poszczególnych kwasów.
100% natury
Olej MCT może być pozyskiwany z oleju kokosowego lub z ziarna palmy oleistej w procesie frakcjonowania.
Zarówno w oleju kokosowym, jak i palmowym, najwięcej jest kwasu laurynowego C12. Najbardziej wartościowe kwasy MCT C10 i MCT C8 stanowią stosunkowo niewielki procent składu olejów bazowych.
MCT C8 to kwas kaprylowy, którego jest ok. 5%. Jego pozyskanie jest kosztowne, dlatego wielu producentów miesza kwas kaprylowy C8 z kapronowym C10.
Niewielkie ilości MCT znajdują się także w maśle i mleku oraz jego przetworach.
Ciekawostka: olej MCT jest także składnikiem kobiecego mleka. Stanowi ok. 2% wszystkich tłuszczów.
Unikalna moc oleju MCT
Unikalna moc oleju MCT polega na tym, że te kwasy tłuszczowe nasycone metabolizowane są z pominięciem standardowych etapów rozbijania i emulgowania tłuszczów. Ponieważ cząsteczki oleju MCT są niewielkie, do ich rozbicia organizm nie potrzebuje enzymów trawiennych i żółci. Trafiają one do jelita, a stamtąd bezpośrednio do wątroby.
Z utlenianiem kwasów tłuszczowych z oleju MCT wątroba radzi sobie wyjątkowo dobrze – nie potrzebuje do tego hormonów (m.in. L-karnityny).
W wątrobie MCT szybko zamieniany jest na ciała ketonowe oraz energię (ATP).
To właśnie KETONY sprawiają, że MCT jest wyjątkowym i preferowanym przez organizm źródłem energii.
Olej MCT - działanie
Olej MCT transportowany jest bezpośrednio z jelita cienkiego żyłą wrotną do wątroby, gdzie następuje jego utlenianie.
Mitochondria wątrobowe wykorzystują kwasy tłuszczowe MCT jako natychmiastowy materiał energetyczny, przekształcając je w związki ketonowe, które następnie zasilają ważne organy ciała: mózg, serce, nerki, mięśnie.
Organizm traktuje kwasy tłuszczowe nasycone z oleju MCT przede wszystkim jako źródło łatwo dostępnej energii, którą można od razu zutylizować, bez konieczności magazynowania jej w tkance tłuszczowej.
Ale tu nie kończy się działanie oleju MCT.
Badania wykazały, że olej MCT C8 wspiera także funkcje poznawcze mózgu u osób młodych i starszych.
Ponadto, MCT o czystym składzie – olej MCT C8 pomaga utrzymywać florę bakteryjna jelit w równowadze. Dlatego przyjmują go osoby z zaburzeniami wchłaniania lub nieszczelnością jelit.
Kliknij przycisk, aby dowiedzieć się więcej na temat właściwości oleju MCT.
MCT C8 - najszybsza droga do ketozy
Olej MCT C8 to kwas kaprylowy (zwany też oktanowym). jest jednym z najbardziej wartościowych średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych – MCT.
MCT C8 jest esencją oleju MCT, jego najczystszą, skoncentrowaną formą.
To główny składnik naszych produktów, a w przypadku naszego oleju MCT, jedyny składnik.
Ma tylko 8 atomów węgla w łańcuchu i dzięki temu jeszcze szybciej niż inne kwasy MCT przenika do mitochondriów wątrobowych, gdzie przekształcany jest w ciała ketonowe -> doskonałą energię dla mózgu i innych narządów.
Działanie ketogenne oleju MCT C8 zostało dobrze zbadane. C8 działa ok. 5-6 razy szybciej niż olej kokosowy, jeśli chodzi o tworzenie ketonów i ok. 3 razy szybciej niż olej MCT C10.
Olej MCT C8 łagodzi także objawy keto grypy.
Olej MCT – jak wybrać
Na rynku jest wiele olejów MCT o różnym składzie i pochodzeniu. Nie każdy olej MCT ma takie same właściwości. Jeśli chcesz więcej niż tylko powszechne na keto “dobijanie tłuszczu” to zwróć uwagę na to, jakiego surowca użyto do produkcji oraz jakie kwasy tłuszczowe MCT są w składzie.
Jeśli producent nie podaje wprost składu na etykiecie, to najprawdopodobniej jego olej to frakcjonowany olej palmowy o mieszanym składzie.
Jeśli chcesz w pełni wykorzystać potencjał MCT, wybieraj świadomie. Jak wybrać – kliknij poniżej.
FAQ
Ketony, trójglicerydy, adipocyty, termogeneza, olej MCT C8….W Nutriprime zdajemy sobie sprawę, że ten “branżowy żargon” może być nieco onieśmielający.
Chcielibyśmy wyjaśniać rzeczy w prosty i przystępny sposób. Chodzi w końcu o procesy, które zachodzą w naszym ciele.
Ponieważ do twórców “Było sobie życie” wiele nam brakuje, stworzyliśmy tę sekcję FAQ, w której odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania i przy okazji wyjaśniamy trudne słowa związane z olejem MCT.
Mamy nadzieję, że dzięki temu będziesz mógł/a podejmować bardziej świadome decyzje.
Na to mamy tylko jedną odpowiedź – tak. Olej MCT może być uzupełnieniem diety każdego, kto dba o zdrowe żywienie i chce być w dobrej formie.
Tak, jeśli jesteś na diecie keto lub low-carb.
Olej MCT pomaga adaptować się do ketozy poprzez przyspieszenie tworzenia ketonów (kwas kaprylowy C8) oraz z uwagi na skrócony proces trawienia. MCT to także optymalny suplement, który pozwala utrzymać się w ketozie na co dzień, już po przebytej ketoadaptacji, przy zwiększonej podaży węgli.
Tak, jeśli chcesz wzmocnić odporność.
Olej MCT działa przeciwzapalnie, przeciwgrzybicznie i przeciwbakteryjnie. Ma zdolność regulowania poziomu dobrych bakterii w jelitach. Dlatego jest idealnym uzupełnieniem każdej diety.
Tak, jeśli szukasz wsparcia diety odchudzającej.
Olej MCT jest źródłem dobrych kalorii. Z racji swoich małych cząsteczek i wyjątkowej budowy chemicznej, przenika do wątroby w formie wolnych kwasów tłuszczowych. A tam jest natychmiast wykorzystywany jako źródło energii. Organizm wykorzystuje więc MCT podobnie jak węglowodany, bez odkładania tych kwasów tłuszczowych w tkance tłuszczowej.
Tak, jeśli trenujesz sporty lub dużo ćwiczysz.
Jeśli jesteś osobą aktywną fizycznie lub zamierzasz regularnie trenować, możesz włączyć MCT do swojego planu żywieniowego, aby szybciej realizować cele treningowe (dłużej i wydajniej ćwiczyć).
Olej MCT działa korzystnie także u osób z cukrzycą, alergiami i schorzeniami układu pokarmowego.
Jednak, jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości czy zacząć stosować olej MCT, radzimy skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.
Jeśli jeszcze się wahasz spróbuj naszego zestawu Nutriprime MCT Oil C:8 – 10 x 15 g, który pozwoli ci przetestować działanie MCT w 10 dni.
Tak naprawdę to zależy od Ciebie. Nie musisz się ograniczać. Stosuj tak jak Ci podpowiada Twoja kulinarna fantazja i kubki smakowe.
Olej MCT, który ma konsystencję płynną, nie ma smaku, ani zapachu, więc zadowli nawet wybredne podniebienia.
Oleju MCT możesz używać do:
1. Odżywki przedtreningowej lub białkowej po treningu.
2. Porannego smoothie lub soku.
3. Ugotowanej zupy.
4. Dressingu do sałatki.
5. Kawy kuloodpornej.
6. Do naleśników, gofrów, ciast.
Po więcej inspiracji wejdź na nasze przepisy na blogu.
A jeśli raczej unikasz przebywania w kuchni i gotowanie to nie Twoja „bajka”, możesz spożywać bezpośrednio na łyżce (1-2 łyżek, 2 x dziennie).
Jeśli dopiero zaczynasz spożywanie oleju MCT, najlepiej zacznij od małych ilości (nawet 1 łyżeczka dziennie) i obserwuj jak reaguje Twój organizm.
Jeśli nie odczuwasz żadnych skutków ubocznych, przyjmuj zalecaną standardową dawkę w ilości 1 łyżka dziennie przez 3-4 dni, a następnie możesz zwiększyć dawkę do 2 łyżek 2 x dziennie.
Choć nie ma określonej górnej granicy bezpiecznego przyjmowania MCT, zalecane jest, aby nie spożywać więcej niż 50 ml oleju na dobę.
Olej kokosowy to główne źródło oleju MCT (choć nie jedyne). Można powiedzieć, że olej MCT to esencja oleju kokosowego. Czym się różnią?
Wyglądem i smakiem:
Olej kokosowy ma zwykle konsystencję stałą; w formie ciekłej występuje w temperaturze ok. 25 stopni C. Olej MCT ma zawsze formę ciekłą. Olej MCT jest także bezsmakowy i bezwonny.
Sposobem trawienia:
Olej kokosowy trawiony jest jak większość tłuszczów – potrzebuje enzymów trawiennych, barierę jelita krew przekracza w towarzystwie innych cząsteczek, a do jego utleniania w wątrobie potrzebna jest karnityna.
Olej MCT “podróżuje” w formie wolnej, nie wymaga obecności enzymów trawiennych, a jego utlenianie w wątrobie jest 10 razy szybsze niż oleju kokosowego (i bez udziału karnityny).
Właściwościami:
Olej kokosowy to przede wszystkim świetny olej do smażenia i dodatek kuchni azjatyckiej. Ma także właściwości pielęgnacyjne i działanie przeciwbakteryjne.
Olej MCT spożywa się na surowo. Przyspiesza powstawanie ketonów. Wykorzystywany przede wszystkim jako źródło szybkiej energii dla mózgu i ciała oraz wsparcie spalania tkanki tłuszczowej. Ma także silne właściwości przeciwzapalne i przeciwgrzybiczne.
To stan w organizmie, kiedy stężenie ciał ketonowych we krwi jest wyższe niż stężenie glukozy. Jest oznaką, że organizm wszedł w fazę efektywnego spalania tłuszczów oraz białek, zmieniając źródło energii. Aby tak się stało, konieczne jest zmniejszenie do minimum spożycia węglowodanów oraz czas adaptacji.
Z biologicznego punktu widzenia, ketoza to strategia, jaką podejmuje organizm w sytuacji głodówki (braku glukozy we krwi).
Kwasy MCT są świetnym źródłem tłuszczy na diecie ketogenicznej. A ich spożycie przyspiesza wchodzenie organizmu. w stan ketozy.
Ketony – tworzone są w organizmie (w wątrobie), gdy dochodzi do rozpadu kwasów tłuszczowych; jeśli poziom glukozy we krwi jest mały, organizm zaczyna pozyskiwać energię poprzez spalanie tłuszczów.
Powstają wówczas tzw. ketony: aceton, kwas acetooctowy oraz kwas betahydroksymasłowy. Ich obecność można wykryć w moczu.
Dietetycy podkreślają, że duża obecność ketonów w moczu nie jest stanem wskazanym dla zdrowej osoby. Z kolei, dla osób stosujących dietę ketogeniczną, czy to dla celów leczniczych, czy jako styl życia, jest to stan bardzo pożądany.
Naukowcy badają również wpływ ketonów na leczenie niektórych chorób neurologicznych. Ketony bowiem mają zdolność do przekraczania bariery krew – mózg. Dzięki temu trafiają do mózgu bezpośrednio z krwi.
Na rynku dostępnych jest szereg testów pozwalających zmierzyć poziom ketonów w moczu lub krwi.
Trójglicerydy – to tłuszcze proste; składają się z jednej cząsteczki glicerolu i trzech cząsteczek kwasów tłuszczowych. Te z kolei składają się z węgla i wodoru. Są dostarczane organizmowi wraz z pożywieniem lub produkowane przez wątrobę z kwasów tłuszczowych i węglowodanów.
W zależności od budowy chemicznej (przede wszystkim ilości atomów węgla w łańcuchu) wykorzystywane są jako źródło energii lub jako budulec tkanki tłuszczowej.
Nadmiar trójglicerydów w organizmie związany jest z otyłością i nadwagą i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia zawału serca, udaru lub zapalenia trzustki.
Kwas kapronowy, lub heksanowy: C6 – ma 6 atomów węgla w łańcuchu, ale ze względu na specyficzny zapach i smak, nie jest zwykle używany w suplementacji.
Kwas kaprylowy, lub oktanowy: C8 – ma 8 atomów węgla w łańcuchu i jest jednym z najefektywniej działających kwasów tłuszczowych MCT, o najszerszym spektrum działania. Najszybciej zamieniany jest w ketony. Jest bezsmakowy i bezwonny.
Kwas kaprynowy, lub dekanowy: C10 – ma 10 atomów węgla w łańcuchu i często występuje w składzie olejów MCT, jako domieszka do oleju C8. Ma działanie podobne do C8, ale w mniejszym zakresie.
Kwas laurynowy, lub dodekanowy: C12 – ma 12 atomów węgla, najdłuższy łańcuch i nieco inne właściwości niż pozostałe kwasy, zwane kwasami kapra. Nie wszyscy uznają go za kwas MCT.
Olej MCT jest produktem bezpiecznym. Jednak jeśli chodzi o skutki uboczne każdy produkt stosowany w nadmiarze może je powodować.
U niektórych osób, MCT w formie oleju może spowodować lekkie dolegliwości trawienne (biegunka lub nudności). Zazwyczaj znikają one po kilku dniach.
Nie powinny one wystąpić, jeśli zaczynasz od małych porcji, które zwiększasz stopniowo, co kilka dni.
Jeśli Twój układ trawienny jest wrażliwy, zacznij od 1 łyżeczki dziennie i stopniowo zwiększaj porcję dzienną do 1-2 łyżek / 1-2 razy na dzień.
Alternatywą może być także olej MCT w proszku.
Pamiętaj: Olej MCT jak każdy suplement diety, powinien być stosowany według wskazań na opakowaniu. Zwłaszcza jeśli masz problemy zdrowotne, powinieneś stosowanie MCT przedyskutować ze swoim lekarzem.
Aby wykorzystać potencjał oleju MCT, należy go spożywać na zimno. Dzięki temu skład oleju nie zmieni się, a organizm dostanie to czego potrzebuje.
Smażenie na oleju MCT jest wysoce niekorzystne. Wysoka temperatura powoduje rozpad tłuszczów nasyconych na niebezpieczne dla zdrowia toksyczne związki.
Do smażenia lepiej nadadzą się rafinowane tłuszcze jednonienasycone, takie jak olej rzepakowy czy nawet oliwa z oliwek.
Jeśli kiedykolwiek odwiedziliście górzyste tereny Azji, to wiecie, że spożywa tam się często kawę lub herbatę z dodatkiem tłuszczu z mleka lub masła z jaka. Taka kawa jest kaloryczna, rozgrzewająca i działa ochronnie na organizm, “kuloodpornie”.
Bulletproof coffee to wersja „keto kawy” polecana zwłaszcza osobom na diecie keto.
Przyrządza się ją z olejem MCT i masłem klarowanym.
Jednak sama idea bulletproof coffee, to obecnie zastrzeżony prawami autorskimi koncept, na którym zbudował swój sukces niejaki Dave Asprey, twórca nie tylko przepisu na kawę, ale na całą kuloodporną dietę, a nawet kuloodporny styl życia.
Wypróbuj najbardziej sprawdzony na świecie przepis na bulletproof coffee.
Karnityna / L, lub karnityna to aktywna biologicznie substancja witaminopochodna syntetyzowana głównie w wątrobie, przy udziale m.in. witamin z grupy B, kwasu foliowego i żelaza.
Pełni ważną rolę w metabolizmie tłuszczów, zwłaszcza tych długołańcuchowych (LCT). LCT, bez karnityny nie mogłoby przeniknąć do mitochondriów wątrobowych i nie zostałyby zamienione w energię. Mówiąc wprost, bez karnityny, kwasy tłuszczowe nie mogły by być spalane.
Inaczej nieco sprawy mają się z MCT. Tłuszcze te trafiają z jelita bezpośrednio żyłą wrotną do wątroby i nie wymagają obecności karnityny, aby przenikać przez błony komórkowe.
Karnityna uczestniczy także w przemianach węglowodanów i aminokwasów.
Naturalnie występuje głównie w mięsie i produktach odzwierzęcych (np. nabiale). Często jest też suplementowana.
To komórki tkanki tłuszczowej i główny magazyn energii w organizmie. Tkanka tłuszczowa, którą tworzą może być biała, brunatna i beżowa. Tkanka biała to ta podskórna i chroniąca narządy wewnętrzne. Brunatna zaś ma nieco inne funkcje – przede wszystkim reguluje temperaturę ciała i pomaga utrzymywać odpowiednią masę ciała.
Adipocyty zbudowane są z kropel lipidowych, czyli dosłownie kropelek tłuszczów. Jeśli podaż tłuszczów (ale też węglowodanów) jest za duża w stosunku do wydatkowanej energii, jej nadmiar będzie kumulowany w organizmie i będzie powodować wzrost masy ciała.
Cząsteczki MCT, w przeciwieństwie do innych tłuszczów nie są odkładane w adipocytach – trafiają do wątroby, a tam są natychmiastowo spalane.
To zespół procesów, w wyniku których organizm wytwarza ciepło. Wyróżniamy termogenezę drżeniową (spontaniczne skurcze mięśni pod wpływem temperatury zewnętrznej) oraz bezdrżeniową (powstająca pod wpływem przyjmowanego pokarmu i uruchomienia jego metabolizmu; zwłaszcza po posiłku).
Niektóre substancje, tzw. termogeniki (np. olej MCT, chilli, kurkumina, kofeina) mają zdolność zwiększania termogenezy; po zjedzeniu ich organizm wytwarza więcej ciepła, a na skutek tego przyspiesza także metabolizm.
To występujące w osoczu cząsteczki tłuszczowe (lipoproteiny) o małej gęstości składające się z trójglicerydów, fosfolipidów, cholesterolu i białek.
Ich zadaniem jest transportować inne cząsteczki kwasów tłuszczowych pozyskiwane z pożywienia, z jelita do innych organów ciała. Dotyczy to przede wszystkim długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (LCT), gdyż MCT przenikają bezpośrednio i ich transport nie wymagają obecności chylomikronów.
Olej MCT to suplement, który wspiera dietę ketogeniczną na wiele sposobów.
MCT o czystym składzie C8 przyspiesza powstawanie ketonów. Według badania Front Nutr , v.7; 2020 PMC7175812, olej MCT C8 działa kilka razy skuteczniej niż inne oleje: np. kokosowy czy słonecznikowy, a w połączeniu z postem przerywanym i ograniczeniem podaży węglowodanów, może wprowadzać organizm w łagodną ketozę już po kilkunastu godzinach.
Olej MCT C8 łagodzi także niepożądane skutki wchodzenia w ketozę.
Stosowany na diecie ketogenicznej (po ketoadaptacji) wspiera mikrobiom, dzięki silnemu działaniu przeciwzapalnemu oraz pomaga przyswajać minerały i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, co jest niezwykle istotne, gdyż na diecie keto zmniejsza się spożywanie warzyw i owoców.
Niestety, sam olej nie odchudza, aczkolwiek wspiera odchudzanie na wiele sposobów:
- Jest preferowanym źródłem energii dla organizmu. Co to znaczy? Inaczej niż w przypadku innych tłuszczów, organizm korzysta z energii z MCT od razu – w ciągu kilku-kilkunastu minut po spożyciu. Olej MCT omija standardowe szlaki metaboliczne i dzięki temu zamiast trafiać do tkanki tłuszczowej (adipocytów), transportowany jest do wątroby i utylizowany (spalany).
- Olej MCT jest naturalnym termogenikiem – po spożyciu zwiększa się temperatura ciała i przyspiesza tempo spalania (tzw. termogeneza poposiłkowa). Dlatego MCT tak dobrze działa np. z kawą kuloodporną – znacznie zwiększając metabolizm.
- Olej MCT ma bardzo korzystnie działanie na florę bakteryjną jelit, co jest istotne przy odchudzaniu. O właściwościach MCT piszemy szerzej tu.
- W końcu olej MCT ma zdolność regulowania hormonów – zwłaszcza tych odpowiedzialnych za najadanie się i uczucie sytości – leptyny, greliny, peptydów. Dzięki temu zmniejsza się apetyt i ochota na podjadanie.
Aby jednak wykorzystać korzystne działanie odchudzające oleju, pamiętaj o tym, ab nie łączyć go z węglowodanami, zachowywać deficyt kaloryczny oraz prowadzić aktywny tryb życia.
